ካብ ሳዕሳዕካስ ጾርካ ኣጸቢቅካ ተሓንገጦ
(እዚ ጽሑፍ ካብ ናይ ዓዋተ ናይ ክትዕ ገጽ ዝተቀድሐ እዩ)
ትብጻሕ እዛ ደብዳበ ናብ ኩቡር ሓው ማሕሙድ ሳለሕ፡ ምስ ሙሉእ ሰላምታ።
ማሕሙድ፡ ኣብ መድረኽ ዓወተ ስለዘይረኸብኩኻ፡ እስኪ ኣበይ ሓኪሉ ኢለ መስከረም ግንጽል እንተበልኩስ፡ ኣሰርካ ኣብኣ ረኺበዮ። ንስኻ ካብ መድረኽ ዓወተ እንተጠፋእካ፡ ኣብ መስከረም ትርከብ፣ ኣቦይ ሃይለ (ኣነ ኣይኮንኩን፡ ናይ ብሓቂ ታሪኽ ስለ ዝኾነ ሽሞም ብስመይ ሓቢኤዮ) ገዝኦም እንተዘይተረኽቡ እንዳ-ኣንጥባሉ ኣይስኣኑን ነበሩ። ኣቦይ ሃይለ ባዕሎም እዮም እዛ እንዳ-ኣንጥባሉ ትብል ሽም ንቐላቢቶም ዘውጽኡላ። ነዳቓይ እዮም ነይሮም። ቤተሰቦም ኣብ ዓዲ ኣቐሚጦም ኣብ ካንሾሎና፡ ሓንቲ ንእሽተይ ክፍሊ ተኻርዮም ይነብሩን ይሰርሑ ነበሩ። መግቢ ትምግቦም፡ ቀላቢት ኣብ-ገዝኣ፡ ሰሙን ሰሙን ዝኸፍሉዋ ነይራቶም። ቀላቢቶም፡ ቁሩብ ዝያዳ ገንዘብ ንክትረኽበሉ ኢላ፡ እቲ ጸብሓ ቀጢን፡ ብዓል ሰለስተ ፍረ-ስጋ፡ እቲ ጭልፍኣ ንእሽተይ ማንካ ዳርጋ፡ ነበረ’ሞ፡ ኣቦይ ሃይለ ኣብ መኣዲ፡ እቲ ብታህዋኽ ዝሰንከተቶ ኣጸቢቑ ዘይበኹዐ እንጀራ ጥራይ እንዳተረፈ፣ ኣንቲ ቁሩብ እንዶ ጸብሒ ኣንጥብሉ ይብልዋ ነበሩ። ንሳ ከ’ኣ፡ ‘ወይለ’ከ ኣይትሓፍሩን፡ ካልኦት’ከ እንታይ ክበልዑ’ እንዳበለት፡ ፍርቂ እታ ንእሽተይ ጭልፋኣ ፈይ ተብለሎም እሞ፣ ኣንቲ ክንደይ ትረግሚ፡ ቁሩብ ጥብ ኣብልሉ እንተበልኩስ እዚ ጥራይ፣ ካይተርከሰ ከመይ ጌሩ ናብ ከርሰይ ክወርድ እንዳበሉ ነይሮም ዝቕለቡ። በዚ ምኽንያት እዚ እንዳ-ኣንጥባሉ ኢሎም ቤት መግቦም ዝሰመይዎ። ቀላቢቶም ስዋ ተዳሉ ስለዝነበረት’ውን፡ መውዓሊቶም፡ መሓከሊቶም ንሳ እያ ነይረ።
ማሕሙድ፡ እንዳ-ኣንጥባሉ ቀይርካ። ምቕያርካ እኳ ደሓን ነይሩ። ቅድሚ ሕጂ ኣነ’ውን ብወገነይ ኣብ ካልኦት ቅልቅል እንተበልካ ጽቡቕ እዩ ኢለካ ነይረ። ግና ኣየብዛሕካዮን’ዶ? ምለሊኽ ሰዋ ነጻ ኢዩ ይመስሊ ኣብኡ። እዛ ብርዒ ናትካ ዘይፈልፈለቶ ሓተታ የብላን! ኣንታ ማሕሙዳይ ንተቓወምቲ ዘይገበርዎ ንኽትጽብጽብ’ሲ፡ ተግባር YPFDJ ተግባር ጽድቂ ጌርካዮ። ከምቲ ገሌና ብእንጽጽሮት ምኽንያት ንYPFDJ በትርና ነትርር፡ ንስኻውን ኣብ ተቓወምቲ ዝዘርጋሕካዮ መህረምቲ ዘትረርካ ይመስለኒ። ኣነ ብዝመስለኒ፡ YPFDJ ንሃገሮም ስለዝተሰለፉ ኣይኮነን’ቲ ሽግር፣ ንሃገሮም ናይ ብሓቂ ከገልግሉ ዝቃወሞም ሰብ ዘሎ ኣይመስለንን። ሰብ ዝቃወሞም ዘሎ፡ ናይቲ እዝኑ ዝሓተመ፡ ዓይኒ የብለይ እዝኒ የብለይ፡ ዝበለ ስርዓት መሳርሒ ስለ ዝኾኑ እዮም። ኣብ ትሕቲ ቁጽጽሩ ንዘለዉ መናእሰያት ነጻነትን፡ ግፍሒ-ኣተሓሳስባን፡ ዕብየትን ንኽህልዎም ዘይጸዓረ ስርዓት፡ ን ኣብ ወጻኢ ከምዚ ኢሎም ካልኣይ ሃገሮም ዝዕበዮም መናእሰያይ ኮነ ዓበይቲ ብስም YPFDJ፡ ብዝገብሮ ዘሎ (እቲ ስርዓት) ኣጉል ምክንኻን እዩ’ቲ ተቓውሞ። እዚ ስርዓት እዚ ከምዚ ዝበለ ክንክንን ኣቃልቦን ኣብ ልዕሊ YPFDJ ብምግባር፡ ነቲ ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣብ ትሕቲኡ ዘሎ መንእሰይ ዝዝርግሖን ዘስምዖን ዘሎ መልእኽቲ፡ “ኪዱ ተሰደዱ ከምኡ ጌርኩም ተማሂርኩም YPFDJ ኰንኩም ምጹና ደቅኹም ልኣኹልና” ዝብል እዩ። መናእሰያት ኤርትራ ናይ ብሓቂ ንሃገሮም ክጠቕሙን ክዕንብቡን እንተዝሓስብ ነቶም ኣብቲ ትሕቲ ቁጽጽሩ ዘለዉ፡ ሙሉእ ዲሞክራስያዊ ነጻነት ሂቡ እንተዘምህሮም ኣይምሓሸን’ዶ? ብዘይ ፍርዲ እናኣሰረ፡ ትርጉም ፍትሒ ኣብ ወረቐት ጥራይ ምዃኑ ብተግባር እንዳምሃረ፡ ን’ኣብ ወጻኢ ፍትሒ ኣብ ዘለወን ሃገራት ብምሉእ ነጻነት ንዝዓበዩ መንእሰያት ከም ናይ ሃገራዊነት ኣርኣያ ጌይሩ ምቕራቡ፡ ነቶም ዓዲ ዘለዉ ንዑ ኪዱ ተሰደዱ ማለት ጥራይ እዩ። እዚ ክብል ከለኹ፡ ንስኻ ትስሕቶ ኢኻ ማለተይ ዘይኮንኩስ፡ እቲ ኣብ ልዕሊ YPFDJ ዘሎ ተቓውሞ መለዓዓሊኡ ንምግላጽ ጥራይ ኢየ። ማህረምቲ ኣይተትርር። እንተ’ጋቢዞምኻ ክ’ኣ ምድርጓሕ ኣይትሕመቕ። ባህላዊ ምስላና፡ “ንለባም ደርጓሓሉ እንተቋመቶ፡ ንዓሽን ኣምተሉ ዘይ ኩሉ ጊዜ ዝስሕቶ” ክኸውን ነይርዎ።
ጽሑፍካ ብዙሕ ኣርእስቲ ዝሓዘለ ስለ ዝኾነ ንኹሉ ክትንክፎ ኣይከኣልኩን። ሓንቲ ኣብ መጨረሽታ ሓተታኻ ንጽሑፋት ኣማኑኤል ሳህለ ኣመልኪትካ ዘስፈርካዮን፡ መብዛሕቲኡ ዝሰማምዓሉን ግና ከይጠቐስኩ ክሓልፍ ኣይደልን። ኣብ ቀረባ ጊዜ ኣማኑኤል ሳህለ ዘውጽኦ ጽሑፋቱ ብሕልፊ’ኳ ኣብታ “ሕማም ሕዱር ፍሽኩልና” እትብል ጽሑፉ፡ ከምቲ ንስኻ ዝበልካዮ ንኤርትራውያን ዝደቁስ እምበር ዝሃንጽ ኮይኑ ስለዘይረኸብኩዎ ብወገነይ መልሲ ንምሃብ ጽሑፍ ጀሚረ ብጊዜ ምስኣን ምኽንያት ክጠራንፎን ክውድኦን ኣይከኣልኩን። ካብቲ ዝጀመርኩዎ ጽሑፍ ሓሳባተይ እምበኣር እንሆ። ከምቲ ኣምሓራ ዝብልዎ “የወደቀ ዛፍ ምሳር ይበዛበታል”፡ ዝወደቕና መሲልዎ ምሳር ዘብዝሐ ይመስል። ኣማኑኤል ኣብ ቀረባ ጊዜ ዝጽሕፎ ዘሎ፡ ሓሳቡ ኣበይ ክበጽሖ ከምዝደለ ዘደንጹን ዘደናግርን እዩ። ሕጂ’ውን ካልአይቲ ኣምሓርኛ ምሳለ ክጠቕሰልካ። ጽሑፍ ኣማኑኤል “በPFDJ እንቅርት ላይ ‘ናይ ብሓቂ’ ጆሮ ደግፍ tetanizing” ኮይኑ ተሰሚዑኒ። “ኣንታ ኣነ ሕማቕ፡ ኣንታ ኣነ ጀልጋፍ፡ ኣንታ ኣነ ፈሽኳል፡ ኣንታ ኣነ ጥልቁይ፡ ኣንታ ኣነ ተገዛኢ እምበር ማዕረ-ሰብ ክኸውን ዘይክእል ሰብ ኢየ” እንዳበልና ነፍሲወከፍና ንባዕልና ምውቃስ ሰብኣዊ መሰልና ይመስለኒ። ከምኡ እንዳበልና መንፈስናን ስጋናን ከም ዛር ሰሪሩኒ-ዝበለ-ሰብ ብኩርማጅ ክንቀጽዕ መሰልና እዩ። ካብኡ ሓሊፉ ግን፡ ንምሉእ ህዝቢ ኤርትራ፡ ነዚ ከም ቅናት ኣደይ ማርያም (rainbow) ሕብራዊ፡ ብብሔር፡ በተሓሳስባ፡ ብባህሊ፡ ብታሪኽ ደሚቕን ብዙሕን፡ ሃብታምን ቅኑዑን ህዝቢ ኣብ ሓደ ዝመረጽካዮ ዘንቢል ኣእቲኻ ዓጺኻ ምቕራብ ካብቲ PFDJ ዝብልዎን ዘይንሰማማዓሉን ሓደ-ሕዝቢ-ሓደ-ልቢ ዝብል ኣጉል ጭርሖ ፈሊኻ ዘይርአ ኮይኑ ተሰሚዑኒ። ካብኡ ሓሊፉ’ውን ምስቲ ጊጉይ ንሕናን ዕላማናን ዝብል ናይ ቀደም ሓቛፊ ዘይኮነ ሓሳባት ተፈልኡ ክርአ ዝኽእል’ውን ኣይመስለንን።
ህዝቢ ኤርትራ ተገዛኢ ኣይኮነን፣ ግና በብግዜኡ ሓይልን መሳርያን ድጋፍን ረኺቦም፡ ኣብ ጊዜ ጽጋቡ ኮነ ኣብ ጥምየቱ፡ ቀረጽን ፈሰስን ክእክቡ ጠመንጂኦም እናዋጣወጡ ዘበሳብስዎ ብዝነበሩ፡ ሓንሳእ ኣሕዋትካ ሓንሳእ ገዛእትኻ ብሃልቲ፡ ግዳይ ኮይኑ ንነዊሕ እዋን ዝተሳቐየ ህዝቢ እዩ። ነዚ ከይጠቐስካ ዘሊልካ ሓሊፍካ፡ ኤርትራውያን ናይ ቱርኪ’ዶ ናይ ጥልያን ለመንቲ-ተገዛእቲ ናይ ፈጠራ ትንታነ ምቕራብ፡ ሓቅነት ዝጎደሎ ጥራይ ዘይኮነስ ጎዳኢ’ውን ይመስለኒ። እዚ ሓበሻ ንሓበሻ ምግዛእ፡ እቲ ህዝቢ ነንሕድሕዱ ዝዋግኦ ዝነበሮ ሓቢሩ ዘሕለፎ ቃልስን ቃንዛን እዩ ኢልካውን ሸፊንካ ክሕለፍ ዝኽእል ታሪኽ ክኸውን ይኽእል። ከምኡ እንተኾይኑ እሞ፡ ነጺልካ ነቲ ደሓር ኤርትራዊ ዝኾነ፡ ተምበርኻኺ፡ ተገዛኢ፡ ፈሽኳል ጌርካ ንምንታይ ምቕራብ ተደልኡ? ኤርትራዊ ሕማም ተገዛእነት (colonized mind) የብሉን፣ ናይ ገዛእነት ሕማም (colonizing mind) ናይ ዝነበሮም እሕዋት ተጠቃዒ ወይ ግዳይ ግና ነይሩ። ኣብዚ ሕጂ ዘለናዮ ጊዜ እውን እንተኾነ፡ እቲ ሃገርና ዘመሓድር ዘሎ ጉጅለ ኣመሓዳድራ ዜጋታቱ ገዛእነት ሕማም (colonizing mind) ተኸቲሉ ዝኸይድ እንተተባህለ ጌጋ ኣይኮነን። እዚ ግና ልክዕ ከምቶም ትማሊ ኣብ ቀረባ፡ ሎሚ ብማዕዶ ኮይኖም ናይ ገዛእነት ሕማሞም (colonizing mind) ከጥፍእዎ ዘይከኣሉ ወይ በብግዚኡ ዝግንፍሎም ተፈልዩ ክርአ ኣይግብኦን።
ኣማኑኤል ሳህለ “ሕማም ሕዱር ፍሽኩልና” ኣብ ዝብል ጽሑፉ፡ ኤርትራዊ ቀጻሊ ተገዛኢ ኣምሲሉ ንኸቕርብ ዘይሃቀኖ የለን። ናይ ቱርኪ ንባጽዕ ናይ ነዊሕ ጊዜ ም’ሓዝን ንሕልፍ ሕልፍ ኢልካ ገምገም ባሕሪ ምቁጽጻርን ንከበሳ ምድያብን ነዛ ትማኒ ኣብ ሓደ ተጠርኒፋ ብጣልያን ኤርትራ ዝተሰየመት ሃገርና ብምሉኡ ቀጻኒ ተገዛኢት ጌይሩ ዘቕረቦ ታሪኽ መሰረቱ ዝሰሓተ ኮይነ፡ ኮነ ኢሉ ንሓሳባቱ ንምድጋፍ ዘቕረቦ እዩ። ካብኡ ሓሊፉ’ውን ከም ኣቦታት ኣበሓጎታት እንዳበለ ዝጠቐሶ ስዉር ዝኾነን ኣብ ትሕቲ ባዕዲ ምሕዳር ትውልዳዊ ኣምሲልካ ምቕራብ ፍጹም ጌጋ እዩ። ኣማኑኤል ናቱ DNA ኣብ ምሳለ ኣቕሪቡ ዝሃቦ መግለጺን ፈጠራን ካብ ከምኡ ዝኣመሰለ ምሁር (intellectual) ክወጽእ ዘይነበሮ ሓሳባት ኮይኑ ይርኣየኒ። ናይ ኤርትራውያን DNA ፍሉይ DNA እዩ ዝበለ ብወገነይ ኣይርኣኹ ኣይሰማዕኩ። ኣብዚ ኣማኑኤል ዘልዓሎ ሓሶት ህቦብላ፡ ‘ናተይ DNA ፍሉይ’ዩ’ ዝበለት ሓንቲ ጸጸር የላን። “ሕማም ሕዱር ፍሽኩልና” ጽሑፍ ናይ ኣማኑኤል ናብ ጽሑፍ ጸለመ ዘድሃበ እዩ። ሽም ዝረኸበ ክጋገ ከሎ ኣየርእኻ! ጌይረ ጥራይ ክወስዶ። እዚ ክብል ከለኹ ግና ምስ ኣማኑኤል ምግጣም ከም ምስ ሓወልቲ ምብኣስ ኮይኑ እናተሰምዓኒ’ዩ። ኣማኑኤል ሙሉእ ሓውልቲ እምበር ነቓዕ ሓወልቲ ኮይኑ ከይተርፍ ዘሎኒ ትምኒት እንዳገለጽኩ፡ ማሕሙዳይ፡ ካብ እንዳ-ኣንጥባሉና* ከይትጠፍእ ከዘኻኽረካ እፈቱ።
Haile S.
*ዓወተ.ኮም እቲ ዝበለጸ ጽራይ ስዋን ጽራይ ፍልጠትን ዝርከበሉ ነበርሲቲ ከም ምዃኑ እኣምን።
Awate Forum
Selam Ismail, Great to hear from you too! Indeed, there are ways of approaching international orgs that take care of such recordings, and by that means be able to professionally estimate the age of...
Negarit 306: Merry Christmas and New Year · 5 days ago
Selam Haile, Glad to have you back in the forum. Very happy New Year to you and fellow Awate forum family. You came up with very interesting story as usual. The last 125 years certification part of...
Negarit 306: Merry Christmas and New Year · 5 days ago
Dear Awate people, Wishing you all the best for 2025. May the year be that of peace at home and in all corners of the world. Allow me to wish a happy 225th anniversary for the oldest Turtle of...
Negarit 306: Merry Christmas and New Year · 6 days ago
Selam Haw Amanuel, Yes, it was unsuccessful, but the late President Carter's unwavering dedication to peace will be remembered by many. His work will be a model for many, including the...
Negarit 306: Merry Christmas and New Year · 1 week ago
Selam Haw M/Brhan,
Thank you for bringing up in memory of President Carter in attempting to find a peaceful resolution to the Ethiopian-Eritrean conflict even though it wasn’t successful.
Regard
Negarit 306: Merry Christmas and New Year · 1 week ago
Dear Awatistas, Happy holidays and happy new year in adavnce. I would like to share with you this article about the late US president Jimmy Carter (RIP).
Negarit 306: Merry Christmas and New Year · 1 week ago
Selam ,Amanuel Hidrat, "Very true. I agree with your comment ." I was not making a pathological aversion to reality, or disinformation. I am against all kind of assorted authoritarians,...
Stuttering Yemane Gebremeskel Does it Again! · 1 week ago
Selam Said, In your comment, it seems and sounds your understanding about butchery, as if butchers are only on the left side of the political spectrum in the world we are living in. Butchers are...
Stuttering Yemane Gebremeskel Does it Again! · 1 week ago